Đ/c Trịnh Đình Dũng – Phó Thủ tướng Chính phủ; Trưởng Ban Chỉ đạo đổi mới, phát triển kinh tế tập thể, Hợp tác xã thăm gian hàng tỉnh Đắk Nông giới thiệu tại Đại hội Liên minh HTX Việt Nam lần thứ VI (nhiệm kỳ 2020 – 2025)

Chủ tịch Hồ Chí Minh là người đầu tiên đưa tư tưởng về hợp tác xã (HTX) vào Việt Nam. Trong cuốn "Đường kách mệnh" viết năm 1927, Người đã nhấn mạnh: Tục ngữ Việt Nam có câu "Nhóm lại thành giàu, chia nhau thành khó" và "Một cây làm chẳng nên non, ba cây chụm lại thành hòn núi cao". Người chỉ rõ tính chất của HTX là tổ chức kinh tế - xã hội; cách tổ chức HTX phải dựa trên nguyên tắc "tự nguyện, dân chủ, cùng có lợi và đi từ thấp đến cao". Đánh giá đúng vai trò, lợi ích của mô hình tổ chức kinh tế này nên ngay sau Cách mạng Tháng 8 thành công, ngày 11-4-1946, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã viết thư kêu gọi điền chủ, nông gia Việt Nam tham gia HTX nông nghiệp. Trong thư Bác viết: "Hỡi đồng bào điền chủ nông gia, anh em ta ai chẳng mong được đầy đủ, giàu có, ai chẳng mong cho nước thịnh, dân cường. Vậy chúng ta hãy mau mau chung vốn góp sức, lập nên HTX nông nghiệp ở khắp nơi; từ làng mạc cho đến tỉnh, thành đâu đâu cũng phải có HTX". Hưởng ứng lời kêu gọi thành lập HTX của Chủ tịch Hồ Chí Minh, phong trào kinh tế hợp tác được hình thành và phát triển mạnh với các hình thức hợp tác chủ yếu là Tổ vần công, Tổ đổi công, Tập đoàn sản xuất nông nghiệp. Đỉnh cao của phong trào là năm 1948 HTX Thủy tinh Dân chủ được thành lập ở Chiến khu Việt Bắc, mở đầu cho sự ra đời và phát triển HTX ở Việt Nam. Năm 1964, cũng vào ngày 11/4, Bác Hồ gửi thư cho Đại hội HTX và đội sản xuất nông nghiệp tiên tiến miền núi và trung du, khen ngợi thành tích đạt được của các HTX và đội sản xuất nông nghiệp và yêu cầu các cấp, các ngành quan tâm chỉ đạo các HTX nông nghiệp phát triển. Tại thời điểm đó, ở miền núi và trung du, đã có hơn 70% nông hộ vào HTX nông nghiệp. Với ý nghĩa đó, ngày 27-7-2011 Thủ tướng Chính phủ ban hành Quyết định số 1268/QĐ-TTg lấy ngày 11-4 hàng năm là "Ngày HTX Việt Nam".

Vận dụng tư tưởng Hồ Chí Minh về phát triển kinh tế HTX gắn với mô hình phát triển chuỗi giá trị trong xu thế Hội nhập và phát triển thời gian qua mang giá trị to lớn trong xây dựng phát triển kinh tế tập thể, HTX có thể thấy như sau:

Kết quả đạt được:

Trên địa bàn tỉnh Đăk Nông tính đến cuối năm 2020 có 193 HTX; trong đó 173 HTX đang hoạt động: Lĩnh vực nông nghiệp 134 HTX, Giao thông vận tải 18 HTX,  Thương mại dịch vụ 06 HTX, Vệ sinh môi trường 05 HTX, Công nghiệp tiểu thủ công nghiệp 04 HTX, Quỹ tín dụng nhân dân 03 quỹ, Xây dựng 02 HTX, Điện có 01 HTX; chờ giải thể là 20 HTX. 

Tổng vốn điều lệ HTX là 140.678 triệu đồng, vốn thực hiện là 110.742 triệu đồng. Số lượng thành viên HTX hiện có 15.160 thành viên; trong đó, số lao động làm việc thường xuyên là 3.716 người, lao động là thành viên HTX là 937 người.

Nhận thức được vai trò, mục đích và ý nghĩa việc học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh, nhất là Chỉ thị 05-CT/TW của Bộ Chính trị. Thời gian qua Liên minh HTX tỉnh đã tham mưu những nhiệm vụ cụ thể như sau: 

Số HTX thành lập mới: năm 2016 thành lập 21 HTX, năm 2017 thành lập mới được 25 HTX, năm 2018 thành lập 26 HTX, năm 2019 thành lập 40 HTX, năm 2020 dự kiến thành lập 24 HTX, thành lập được 03 Liên hiệp HTX đều hoạt động trong lĩnh vực nông nghiệp vượt chỉ tiêu của Tỉnh ủy và Nghị quyết Đại hội Liên minh HTX tỉnh Đắk Nông lần thứ II đề ra. Hợp tác xã khá giỏi chiếm 39,3% (so mục tiêu là trên 35%), HTX trung bình chiếm 50% (so mục tiêu là trên 40%), HTX yếu chiếm 10,7% (so mục tiêu là dưới 15%). Có 5/8 huyện, thành phố có mô hình HTX mạnh (so mục tiêu 1- 2 mô hình HTX mạnh toàn diện), chưa đạt mục tiêu Tỉnh ủy đề ra.

Liên minh HTX tỉnh đã tham mưu, đề xuất với cấp ủy Đảng, chính quyền các cấp tổng kết và tiếp tục triển khai thực hiện Nghị quyết TW 5 (khóa IX) về kinh tế tập thể; Quyết định số 1791/QĐ-UBND ngày 01/12/2020 về việc kiện toàn Ban Chỉ đạo phát triển KTTT tỉnh; Quyết định số 514/QĐ-UBND ngày 08/4/2014 về việc thành lập Quỹ hỗ trợ phát triển HTX tỉnh; Kế hoạch số 292/KH-UBND ngày 13/7/2015 về hỗ trợ phát triển HTX giai đoạn 2016-2020; Kế hoạch số 349/KH-UBND ngày 17/8/2015 về tổ chức lại hoạt động HTX theo Luật HTX năm 2012; phối hợp với Sở Kế hoạch – Đầu tư, Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, Ủy ban nhân dân các huyện, thành phố để tham mưu HĐND tỉnh ban hành Nghị quyết số 06/2018/NQ-HĐND ngày 02/8/2018 của HĐND tỉnh về Ban hành Quy định về chính sách khuyến khích, hỗ trợ đầu tư vào tỉnh Đắk Nông; Quyết định số 898/QĐ-UBND ngày 31/5/2017 của UBND tỉnh về phê duyệt Đề án Cửa hàng trưng bày, giới thiệu và bán sản phẩm của THT, HTX tỉnh Đắk Nông, khai trương Cửa hàng vào đầu tháng 8 năm 2017.

Công tác tuyên truyền là nhân tố quyết định sự phát triển HTX, từ đó Liên minh HTX tỉnh đẩy mạnh công tác tuyên truyền, biên soạn tài liệu hướng dẫn thực hiện Luật HTX 2012, hướng dẫn thành lập, tổ chức lại hoạt động HTX, lồng ghép Chương trình mục tiêu quốc gia về xây dựng nông thôn mới. Phối hợp với Tỉnh đoàn, Hội Liên hiệp phụ nữ tỉnh, Hội Nông dân tỉnh, Hội Cựu chiến tỉnh, UBND các huyện, thành phố. Phối hợp với Đài Phát thanh Truyền hình tỉnh xây dựng phóng sự; với Báo Đắk Nông xây dựng trên chuyên trang; đăng tải tin, ảnh và bài viết về các chuyên đề kinh tế hợp tác, HTX trên Trang thông tin điện tử Liên minh HTX tỉnh; phát hành Bản tin, mỗi kỳ 250 - 300 cuốn; chủ động phối hợp với chính quyền các xã điểm xây dựng nông thôn mới tổ chức các buổi tuyên truyền về Luật HTX năm 2012 cho cán bộ và nhân dân trên địa bàn xã, cung cấp các tài liệu hướng dẫn thực hiện Luật HTX năm 2012, đồng thời vận động, hướng dẫn người dân có nguyện vọng tham gia thành lập HTX, tổ hợp tác phát triển kinh tế gia đình, giúp chính quyền địa phương các xã phấn đấu hoàn thành Tiêu chí thứ 13 về xây dựng nông thôn mới.

Các HTX nông nghiệp đã từng bước đổi mới mô hình hoạt động giúp nông dân, hộ thành viên ứng dụng tiến bộ khoa học kỹ thuật, chuyển đổi cơ cấu cây trồng, vật nuôi theo hướng sản xuất hàng hóa đáp ứng nhu cầu thị trường, có hiệu quả kinh tế cao như: HTX Nông nghiệp Nam Hà huyện Cư Jút đã liên kết với các hộ nông dân trên địa bàn 4 tỉnh Gia Lai, Đắk Lắk, Đắk Nông, Bình Phước triển khai, hỗ trợ giống, phân bón trồng gấc và thu mua trái của nông dân; HTX Cao Nguyên Xanh Cư Jút; HTX chăn nuôi và dịch vụ nông nghiệp Cư Jút; HTX Nông nghiệp Đắk Mil; HTX Nông nghiệp Công Bằng Thuận An huyện Đắk Mil; HTX Đồng Tiến Đắk R'Lấp; HTX nông nghiệp thương mại dịch vụ hữu cơ Hoàng Nguyên huyện Đắk Song; HTX Nông lâm nghiệp, thương mại Tia Sáng thành phố Gia Nghĩa đã chủ động liên kết với Viện Cây ăn quả miền Nam về trồng chế biến quả chanh dây, hướng xuất khẩu mang lợi ích kinh tế cho các thành viên. Số hợp tác xã đã xây dựng, liên kết chuỗi giá trị là 30, số còn lại đã tham gia vào một số phân khúc của chuỗi; số hợp tác xã có chứng nhận tiêu chuẩn hàng hóa là 26 HTX được cấp giấy chứng nhận chanh, rau củ, quả VIETGAP, GLOBALGAP, cà phê UTZ, 4C, FAIRTRADE, tiêu OGRANIC, HỮU CƠ...; có 11 HTX được cấp chứng nhận cho 12 sản phẩm OCOP (có 10 sản phẩm đạt 3 sao, 02 sản phẩm đạt 4 sao).

Hỗ trợ, khuyến khích thành lập mới, tổ chức lại hoạt động của các HTX theo Luật HTX năm 2012 (từ 2016 -2020 là 480 triệu đồng); Hỗ trợ về hoạt động xúc tiến thương mại, hội chợ:  Hàng năm, Liên minh HTX tỉnh tổ chức cho 10 - 15 đơn vị kinh tế hợp tác tham gia hội chợ với số tiền là 534 triệu đồng; Công tác hợp tác Quốc tế: Trong nhiệm kỳ qua Liên minh HTX tỉnh đã phối hợp với Ban Hợp tác Quốc tế Liên minh HTX Việt Nam triển khai hỗ trợ với 02 HTX tham gia tổ chức Thương mại công bằng thế giới; Công tác kiểm tra: Uỷ ban kiểm tra Liên minh HTX tỉnh đã thực hiện tốt  nhiệm vụ và quyền hạn theo quy định, giám sát các hoạt động của Ban Chấp hành, Ban Thường vụ và các HTX thành viên; đã tổ chức phối hợp với các sở, ban, ngành liên quan giải quyết đơn thư, khiếu nại, kiến nghị của HTX và thành viên, tăng cường công tác hỗ trợ, bảo vệ quyền lợi hợp pháp chính đáng của HTX và thành viên, góp phần tháo gỡ khó khăn, tạo điều kiện cho các HTX thành viên ổn định tổ chức, phát triển sản xuất kinh doanh; Công tác thi đua, khen thưởng: Huân chương Lao động hạng ba cho 01 cá nhân; Cờ Thi đua của Chính phủ cho 02 tập thể; Bằng khen của Thủ tướng cho 03 cá nhân. Cờ Thi đua của UBND tỉnh: Cho 05 tập thể và nhiều bằng khen của Liên minh HTX Việt Nam và UBND tỉnh cho các cá nhân, tập thể.

Ban Chấp hành Liên minh HTX tỉnh Đắk Nông khóa III (nhiệm kỳ 2020 – 2025) ra mắt Đại hội

Nguyên nhân đạt được kết quả trên:

Được sự quan tâm của Đảng ủy cấp trên, sự lãnh đạo, chỉ đạo của Cấp ủy Chi bộ, sự nỗ lực đoàn kết thống nhất của đảng viên trong Chi bộ. Cụ thể hằng năm Chi bộ đều xây dựng Kế hoạch, tổ chức thực hiện học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh; trong quá trình tổ chức thực hiện học tập và làm theo đa số đảng viên luôn luôn gương mẫu, bám sát nội dung đăng ký để làm theo phù hợp với tình hình thực tiễn của cơ quan, nhất là nhiệm vụ xây dựng mô hình HTX gắn với chuỗi giá trị, hàng tháng trong buổi sinh hoạt định kỳ đồng chí Bí thư Chi bộ có trách nhiệm đánh giá kết quả học tập và làm theo để có phương hướng khắc phục hoàn chỉnh trong tháng tiếp theo.

Bài học kinh nghiệm:

Thứ nhất: Liên minh HTX tỉnh cần chủ động nghiên cứu đề xuất các vấn đề cụ thể nhằm tranh thủ được sự lãnh đạo, chỉ đạo của Tỉnh ủy, UBND tỉnh và tăng cường mối quan hệ sâu sát, gắn bó với các cấp, các ngành, các tổ chức đoàn thể, UBND các huyện, thành phố nhằm tạo ra sức mạnh tổng hợp để giải quyết từng vấn đề cụ thể, chuyển mạnh từ cách làm thụ động sang cách làm mới năng động. 

Thứ hai: Coi trọng đến công tác cán bộ, đặc biệt là cán bộ chủ chốt, huy động được sức mạnh và trí tuệ của cán bộ, công chức, viên chức trong cơ quan. Thường xuyên cử cán bộ tham gia các khóa đào tạo và bồi dưỡng, nâng cao năng lực chuyên sâu cho đội ngũ cán bộ. Chú trọng công tác quản lý, đổi mới nề nếp lề lối làm việc khoa học; phân công, phân nhiệm rõ ràng, kỷ cương, dân chủ.

Thứ ba: Đẩy mạnh công tác tuyên truyền, tư vấn hỗ trợ làm cho cán bộ, nhân dân, các tầng lớp xã hội hiểu biết đầy đủ hơn vai trò, vị trí của kinh tế tập thể, hợp tác xã trong nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa; hiểu rõ bản chất, các nguyên tắc và giá trị của HTX, mô hình HTX kiểu mới gắn với chuỗi giá trị, tạo điều kiện môi trường pháp lý thuận lợi cho kinh tế hợp tác phát triển bền vững.

Thứ tư: Hợp tác xã hoạt động phải đúng bản chất, nguyên tắc, giá trị của chính mình, bố trí cán bộ lãnh đạo, quản lý, định hướng sản xuất, kinh doanh đúng và phù hợp với nhu cầu thị trường; tự lực vươn lên là chính, trách hiện tượng trông chờ, ỷ lại vào nhà nước. Mọi hoạt động của HTX với tiêu chí là mang lại lợi ích cho thành viên, huy động tối đa sức mạnh của thành viên ở những lĩnh vực có thế mạnh để phát triển.

Thứ năm: Củng cố, phát triển các HTX phải trên cơ sở tập hợp, liên kết rộng rãi những người lao động, các hộ sản xuất, kinh doanh, các doanh nghiệp vừa và nhỏ thuộc các thành phần kinh tế và đảm bảo đúng nguyên tắc, bản chất và giá trị của HTX. Chú trọng công tác tổng kết, xây dựng và phổ biến nhân rộng các HTX, THT điển hình tiên tiến, các mô hình HTX kiểu mới.

Một số hạn chế trong quá trình vận dụng tư tưởng Hồ Chí Minh về phát triển kinh tế HTX gắn với mô hình phát triển chuỗi giá trị trong xu thế Hội nhập và phát triển thời gian qua.

Bên cạnh những kết quả đạt được, thực trạng phát triển kinh tế HTX và việc vận dụng tư tưởng kinh tế của Hồ Chí Minh vẫn còn một số hạn chế, tồn tại, thể hiện như:

- Tốc độ tăng trưởng của khu vực kinh tế tập thể còn thấp so với các khu vực kinh tế khác, tỷ lệ đóng góp vào GDP chưa đáp ứng yêu cầu.

- Việc liên doanh, liên kết giữa HTX với HTX, giữa HTX với các thành phần kinh tế khác còn ít, hiệu quả chưa cao.

- Công tác đào tạo, bồi dưỡng quản lý nhà nước về kinh tế tập thể, HTX các cấp chưa đáp ứng yêu cầu, chưa được đào tạo, bồi dưỡng chuyên môn sâu về kiến thức HTX.

- Một số đảng viên chưa thật sự gương mẫu, rèn luyện thường xuyên theo nội dung đăng ký.

Nguyên nhân hạn chế: Việc tổ chức tuyên truyền, học tập tư tưởng Hồ Chí Minh hiệu quả chưa cao. Công tác tuyên truyền, biểu dương, nhân rộng các điển hình tiên tiến, mô hình hay, cách làm hiệu quả trong học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh chưa thực sự tạo sức lan tỏa.

Vận dụng tư tưởng Hồ Chí Minh trong phát triển kinh tế HTX gắn với chuỗi giá trị trong xu hướng hội nhập và phát triển, giai đoạn 2021-2025:

Cấp ủy, Chi bộ tiếp tục đẩy mạnh thực hiện Kết luận 70-KL/TW ngày 09/3/2020 của Bộ Chính trị về tiếp tục thực hiện Nghị quyết Trung ương 5 khóa IX về tiếp tục đổi mới, phát triển và nâng cao hiệu quả kinh tế tập thể; Kết luận 809-KL/TU ngày 19/5/2020 của Ban Thường vụ Tỉnh ủy về phát triển nông nghiệp bền vững theo chuỗi liên kết trên địa bàn tỉnh Đắk Nông gắn với việc thực hiện Chỉ thị số 05-CT/TW, ngày 15/5/2016 của Bộ Chính trị về "Đẩy mạnh học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh".

Thứ nhất: Đổi mới phương thức và nâng cao hiệu quả công tác tuyên truyền chủ trương của Đảng, chính sách pháp luật của Nhà nước, của cấp ủy và chính quyền địa phương về phát triển kinh tế tập thể, HTX và thu hút thành viên.

Thứ hai: Nâng cao năng lực và hiệu quả thực hiện chức năng đại diện, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của thành viên; 

Thứ ba: Ứng dụng công nghệ thông tin hiện đại để kết nối với thành viên là HTX, Liên hiệp HTX, Tổ hợp tác, doanh nghiệp và tổ chức khác.

Thứ tư: Đẩy mạnh xây dựng, phát triển HTX quy mô lớn, ứng dụng công nghệ cao, sản xuất gắn với chuỗi giá trị sản phẩm chủ lực quốc gia, vùng, địa phương thông qua việc tham gia thực hiện hiệu quả các Chương trình mục tiêu Quốc gia, các dự án, các chương trình, nhiệm vụ về phát triển kinh tế tập thể, HTX được Chính phủ, chính quyền địa phương giao, ủy thác.

Thứ năm: Tiếp tục tuyên truyền, tập huấn, nâng cao nhận thức cho cán bộ, đảng viên, nhất là người đứng đầu cơ quan, tổ chức và nhân dân về bản chất kinh tế tập thể, HTX, nhất là HTX kiểu mới. Khẳng định vị trí, vai trò quan trọng của kinh tế tập thể trong nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa; xác định phát triển kinh tế tập thể, HTX là xu thế tất yếu, là nhiệm vụ  của cả hệ thống chính trị. Đưa nội dung phát triển kinh tế tập thể, HTX vào giảng dạy trong hệ thống các trường chính trị, các cơ sở đào tạo trong hệ thống giáo dục quốc dân.

Nâng cao vai trò, trách nhiệm của đảng viên trong việc học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh. Cấp ủy định hướng và tổ chức triển khai có hiệu quả học tập làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh gắn với xây dựng mô hình HTX sản xuất theo chuỗi giá trị. Phấn đấu trong 5 năm xây dựng 05 mô HTX kiểu mới hiệu quả theo quyết định số 167/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ ngày 03/02/2021. Tham mưu UBND tỉnh phê duyệt đề án mô hình điểm chuỗi liên kết tiêu thụ sản phẩm đối với 08 THT, 08 HTX trên địa bàn tỉnh Đắk Nông; đề án tổ chức, củng cố lại hoạt động của HTX theo Luật HTX năm 2012. Qua đó đóng góp phát triển kinh tế tập thể, HTX tỉnh nhà ngày càng bền vững, đủ năng lực cạnh tranh, hội nhập kinh tế quốc tế./. 

Vũ Anh Liệu – Liên minh HTX

Nguyễn Văn Chinh