Tại điểm cầu UBND tỉnh Đắk Nông, các đồng chí: Trần Xuân Hải - UVBTV Tỉnh ủy, Phó Chủ tịch Thường trực UBND tỉnh, Trưởng Ban Chỉ đạo phát triển kinh tế tập thể tỉnh; Điểu Xuân Hùng - UVBTV Tỉnh ủy, Chủ tịch Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam tỉnh đồng chủ trì hội nghị. Lãnh đạo các sở, ngành, địa phương và đại diện một số HTX điển hình, các doanh nghiệp liên kết với HTX đã tham dự.

Quang cảnh Hội nghị tại điểm cầu tỉnh Đắk Nông

Theo đánh giá, từ năm 2013 đến nay, việc tuyên truyền, phổ biến luật HTX, các văn bản hướng dẫn đã được quan tâm, tổ chức sâu rộng, bước đầu đã làm thay đổi tư duy, nhận thức về bản chất HTX trong các cấp ủy Đảng, chính quyền, các tầng lớp nhân dân. Việc triển khai thực hiện Luật HTX năm 2012 đã được các địa phương quán triệt triển khai mạnh mẽ. Đã có 53/63 tỉnh, thành phố ban hành Nghị quyết, Kết luận, Chỉ thị của tỉnh ủy, hội đồng nhân dân tỉnh; 63/63 tỉnh, thành phố có Quyết định, Chỉ thị, Văn bản của UBND tỉnh về triển khai thi hành Luật hợp tác xã; 61/63 tỉnh, thành phố có Kế hoạch, chương trình, đề án nhằm phát triển kinh tế tập thể, hợp tác xã; 42/63 tỉnh, thành phố có chính sách hỗ trợ phát triển kinh tế tập thể theo đặc thù của địa phương.

Sau khi Luật HTX 2012 được ban hành và có hiệu lực, giai đoạn 2013 – 2016 là giai đoạn các HTX tự điều chỉnh, thanh lọc, các HTX hoạt động đúng bản chất sẽ hoạt động hiệu quả hơn, phục vụ các thành viên tốt hơn; ngược lại các HTX yếu kém, không hoạt động sẽ giải thể, hoặc chuyển sang hình thức khác phù hợp hơn.

Tính đến 31/12/2016, toàn quốc có 19.569 HTX, thu hút trên 6.252.416 thành viên tham gia. Số lượng HTX tăng 583 HTX (khoảng 3,07%) so với năm 2013; các HTX đều tăng ở cả 3 khu vực kinh tế (công nghiệp - xây dựng, nông nghiệp và dịch vụ), trong đó, chủ yếu là HTX nông nghiệp chiếm trên 50%. Số lượng Liên hiệp HTX là 43 Liên hiệp, giảm 01 Liên hiệp so với năm 2013. Số thành viên HTX  giảm 1.387.225 người so với năm 2013 (khoảng 18,15%). Trong giai đoạn này, số lượng HTX thành lập mới là 5.641 HTX nhưng số HTX giải thể lên tới 4.832 HTX. Do đó, tổng số HTX tăng không nhiều và có xu hướng chững lại trong năm 2015 và 2016 nhưng hoạt động đi vào thực chất hơn, số HTX mới thành lập hoạt động tương đối đúng luật và hiệu quả. Một số Liên hiệp HTX hoạt động chưa chặt chẽ, chưa hiệu quả đã được giải thể theo đúng quy định của pháp luật.

Theo báo cáo của 63 tỉnh, thành phố, tổng số HTX phải tiến hành chuyển đổi theo Luật HTX 2012 là 15,606 HTX. Hiện có khoảng 13.094 HTX  đã chuyển đổi và đăng ký lại theo Luật HTX 2012, đạt tỷ lệ 83,9%, có 338 HTX đã chuyển đổi sang loại hình tổ chức khác và còn khoảng 2.036 HTX (chiếm 13,23%) chưa tiến hành chuyển đổi theo luật. Việc chuyển đổi HTX theo Luật chưa được tiến hành đồng bộ trên toàn quốc. Một số địa phương đã hoàn thành dứt điểm việc chuyển đổi, đăng ký lại HTX như: Ninh Thuận, Bình Phước, Đồng Nai, Trà Vinh, Lâm Đồng, Gia Lai, Hà Nam, Bắc Ninh, trong khi một số địa phương còn nhiều HTX chưa chuyển đổi như: Lào Cai, Hà Giang, Bắc Giang, Hải Phòng, Vĩnh Phúc, Hà Nội.

Theo số liệu của Tổng cục thống kê, đóng góp của khu vực HTX vào GDP của cả nước trong thời gian qua đạt khoảng 4%. Ngoài đóng góp trực tiếp vào tăng trưởng kinh tế chung, các HTX còn đóng góp gián tiếp thông qua tác động tới kinh tế thành viên, HTX thành viên. Mô hình HTX tác động đến kinh tế thành viên thông qua tạo việc làm, tăng thu nhập, góp phần xóa đói giảm nghèo, an sinh xã hội tại địa phương. Theo đó, thời gian qua mặc dù còn nhiều khó khăn nhưng hiệu quả hoạt động của các HTX ngày càng ổn định và có xu hướng phát triển, với doanh thu bình quân năm 2016 đạt trên 3 tỷ đồng/HTX, tăng 19,8% so với năm 2013; lãi bình quân tăng từ 155 triệu đồng/HTX năm 2013 lên 196,8 triệu đồng/HTX năm 2016, tăng khoảng 26,7%; thu nhập bình quân của một lao động thường xuyên trong HTX tăng từ 22,8 triệu đồng năm 2013 lên 31,3 triệu đồng năm 2016, tăng khoảng 37,3%).

Đối với tỉnh Đắk Nông, tính đến ngày 25/10/2016 đã có 39 HTX thành lập trước năm 2012 thực hiện xong việc chuyển đổi hoạt động theo Luật HTX năm 2012, thành lập mới 34 HTX. Tại thời điểm nói trên, toàn tỉnh có 76 HTX đang hoạt động; trong đó có 73 HTX hoạt động theo luật HTX năm 2012, còn lại 3 HTX chưa chuyển đổi. Theo báo cáo, kết quả điều tra tại 69 HTX của Liên minh HTX tỉnh tại thời điểm tháng 10/2016 có 6 HTX được cấp giấy chứng nhận VIETGAP, GLOBALGAP; 1 HTX có chứng nhận UTZ. Nhìn chung, quy mô kinh tế tập thể của tỉnh (theo niên giám thống kê năm 2015) chiếm tỷ trọng nhỏ 0.38% so với GDP của tỉnh, thấp hơn bình quân chung cả nước gần 20 lần. Nhiều HTX có quy mô nhỏ, khả năng cạnh tranh thấp, chưa thực hiện được nhiều trong việc cung ứng vật tư, dịch vụ đầu vào cho các thành viên, tiêu thụ sản phẩm khó  khăn, chịu tác động mạnh mẽ của kinh tế thị trường, dễ bị tổn thương trong quá trình hội nhập. Hệ thống quản lý khu vực kinh tế tập thể từ tỉnh tới các địa phương phân tán ở nhiều cơ quan, quản lý chuyên trách không có ở cấp huyện, các HTX chủ yếu tập trung ở những vùng sâu, vùng xa, giao thông đi lại khó khăn nên việc theo dõi, hướng dẫn, đôn đốc hoạt động gặp nhiều hạn chế. Việc giải thể các HTX ngừng hoạt động theo quy định của Luật HTX năm 2012 đã được các cấp, các ngành và địa phương thực hiện quyết liệt. Tuy nhiên do một số HTX đã di chuyển khỏi địa phương, còn nợ đọng thuế, tín dụng, chưa bàn giao lại đất thuê nên việc giải thể gặp rất nhiều khó khăn. 

Trong thời gian tới để tiếp tục đẩy mạnh triển khai thực hiện Luật HTX 2012, Bộ Kế hoạch và Đầu tư đã đề xuất một số giải pháp trọng tâm, trong đó yêu cầu các địa phương cần tập trung chỉ đạo, đề ra định hướng, triển khai cơ chế chính sách tập trung tháo gỡ những khó khăn, vướng mắc tạo điều kiện cho KTTT phát triển tại địa phương; đẩy mạnh công tác vận động tuyên truyền về vai trò, vị trí và tầm quan trọng của HTX trong điều kiện mới đối với các thành viên HTX và cộng đồng dân cư; thành lập bộ phận hoặc bố trí cán bộ chuyên trách thực hiện nhiệm vụ quản lý nhà nước về KTTT, HTX tại địa phương; tổng hợp tình hình nợ đọng của HTX để có hướng xử lý dứt điểm tạo thuận lời để HTX có tình hình tài chính lành mạnh. Chính phủ, các bộ, ngành liên quan sẽ tiếp tục hoàn thiện các cơ chế chính sách và các văn bản hướng dẫn thi hành Luật HTX 2012, khẩn trương tổ chức triển khai thực hiện chính sách hỗ trợ, ưu đãi phát triển KTTT, HTX của nhà nước; tiếp tục nâng cao hiệu quả hoạt động của các HTX, nghiên cứu, khảo sát mô hình KTTT có hiệu quả, bố trí nguồn lực hỗ trợ cho việc xây dựng và nhân rộng các mô hình HTX điểm; lựa chọn một số HTX có quy mô phù hợp để hỗ trợ xây dựng mô hình liên kết chuỗi với doanh nghiệp theo hướng ứng dụng công nghệ cao; khuyến khích phát triển hợp tác quốc tế về KTTT, tạo điều kiện cho các HTX từng bước mở rộng hoạt động và phát huy vai trò HTX trong phát triển quan hệ với các tổ chức quốc tế, trước hết là Liên minh HTX quốc tế (ICA), Tổ chức lao động quốc tế (ILO) và các nước Đông Nam Á...

Sam Nguyễn

Nguyễn Thị Thanh Nhàn